Wojewódzki Szpital Neuropsychiatryczny (cz.1)

Lata 1884 – 1922
Wojewódzki Szpital Neuropsychiatryczny w Lublińcu posiada ponad stuletnią tradycję wpisującą się w historię miasta. Jest jedną z najbardziej nowoczesnych placówek powstałych z połączenia kilku instytucji. W momencie powrotu Lublińca do Polski w roku 1922, prawie całe archiwum zakładu wywiezione zostało przez Niemców. Zakład dla Idiotów (taka była wówczas jego oficjalna nazwa) otwarto w roku 1894. Mogło w nim przebywać 320 pacjentów. Placówka stopniowo przekształcała się w zakład z dużym przedsiębiorstwem rolnym. Przeprowadzono ponadto kanalizację i oczyszczalnię ścieków. Zorganizowano warsztaty dla psychicznie chorych, takie jak: tkacki, krawiecki, szewski, stolarski i siodlarski. Zbudowano pralnię i elektrownię, powiększono kotłownię. W czasie I wojny światowej część budynków zajmowało wojsko niemieckie, po wojnie – wojska powstańcze, a w czasie plebiscytu – oddziały aliantów. W 1911 roku zakład stanowiło 47 budynków. Lubliniec miał wówczas około 4100 mieszkańców, a w samym zakładzie przebywało prawie 900 chorych. Większość napływała z Górnego Śląska, byli wśród nich górnicy i hutnicy, często ranni w wypadkach lub zdegenerowani przez nadużywanie alkoholu. Nawet całkiem otępiali pacjenci, według swych możliwości, angażowani byli do pracy. Za nią nie otrzymywali wynagrodzenia w gotówce. Część chorych umieszczano pod opieką obcych rodzin, najczęściej rolniczych. Koszty opieki były dużo niższe niż w szpitalu, przynosząc też sporo korzyści terapeutycznych.

Lata 1922 – 1939
24 czerwca 1922 roku Zakład Psychiatryczny w Lublińcu znalazł się pod władzą polską, a dyrektorem szpitala został doktor Emil Cyran, który przejął tę funkcję od doktora Ottona Klinkiera. Personel gospodarczy stanowiło 10 ludzi, a pielęgniarski – 14. Tworzenie nowych zrębów organizacyjnych stało się dziełem doktora Cyrana i jego najbliższych współpracowników. Zaliczał się do nich Wojciech Szykowny, który w tym czasie i w okresie powojennym położył wiele zasług dla funkcjonowania szpitala. W chwili objęcia przez władze polskie, posiadał on 6 budynków medycznych, dom administracyjny, kuchnię, elektrownię, pralnię, ślusarnię, warsztaty terapii zajęciowej, chlewy, pompę, 9 budynków dla lekarzy, pielęgniarzy i urzędników oraz dom dla ogrodnika. Wiele budynków było samodzielnie remontowanych bądź budowanych przez pacjentów pod nadzorem fachowców – pielęgniarzy. Były to m.in. willa dla dyrektora, willa dla zakładowego kapelana, dom dla lekarzy i domy dla pielęgniarzy. Urządzone komfortowo mieszkania posiadały telefony. Samodzielnie przez pacjentów były też wykonywane prace blacharskie, stolarskie i malarskie. Wszystkie budynki miały centralne ogrzewanie, a kuchnia posiadała chłodnię, masarnię, mleczarnię oraz piekarnię. W tym okresie szpital był znaczącą jednostką w kraju, a uhonorowaniem jego ważności było zorganizowanie w nim w czerwcu 1924 roku V Zjazdu Psychiatrów Polskich.