Południowe zakątki Lublińca (cz.1)

Obecna ulica Pawła Stalmacha stanowi fragment dawniejszego traktu prowadzącego z Siewierza do Olesna. Umożliwiał on wymianę handlową między Małopolską a Śląskiem. Pierwsze wzmianki o jego utwardzeniu pochodzą z roku 1854, kiedy w Lublinieckiej Gazecie Powiatowej nr 20 starosta Kościelski powiadomił mieszkańców, że królewski budowniczy o nazwisku Steuer został wyznaczony do wykonania pomiarów i niwelacji terenu pod budowę szosy z Lublińca do Tworogu. W roku 1872 wykupiono od właścicieli terenów po zachodniej stronie drogi odpowiednio szerokie pasy gruntu i przystąpiono do utwardzenia poszerzonego fragmentu szosy. Wskazują na to ogłoszenia o przetargu na dostawę łomu skalnego, kamieni, szlaki hutniczej i wapna, a także o sprzedaży drzewa świerkowego i brzozowego pochodzącego z wycinki wzdłuż trasy.
W październiku 1874 roku władza rejencji w Opolu udzieliła powiatowi zezwolenia na oddanie szosy do użytku publicznego i pobierania opłat za jej użytkowanie za 2 mile (ok. 15 km). Opłaty za 1 milę dla wozów i sań wynosiły: 10 fenigów (za każde zwierzę pociągowe) za przewóz osób dyliżansem, powózką, względnie kolasą; 10 fenigów (za każde zwierzę pociągowe) za przewóz ładunku wszelkiego rodzaju wozami; 7 fenigów (za każde zwierzę pociągowe) za przejazd pustego wozu transportowego; 3 fenigi (za każde zwierzę pociągowe) za przejazd zwykłego wozu chłopskiego lub sanek. Dla zwierząt niezaprzęgniętych opłaty owe wynosiły: 3 fenigi (za konia i muła), 2 fenigi (za bydło rogate lub osła), 2 fenigi (za każde 5 źrebaków, cieląt, owiec, kóz itp.). Tak zwany dom celny do poboru opłat mieścił się w Pustej Kuźnicy, tj. w połowie trasy. Został on zniesiony w roku 1887. W roku 1906 uzupełniono szutrem nawierzchnię i umocniono ją parowym walcem. Asfaltowanie nastąpiło dopiero w latach 1951 – 1952. W latach późniejszych poszerzono i zmodernizowano wlot tej ulicy do placu Kościuszki oraz założono sygnalizację świetlną.
Z prawej strony ulicy Stalmacha na łuku z południowej części placu Kościuszki, na niewielkim wzniesieniu stoi kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Wzniesienie to powstało w części sztucznie, w drodze wykonania wzdłuż chodnika muru oporowego wraz z ogrodzeniem oraz schodami a także z nasypu ziemi z wykopów pod fundament naw bocznych przy przebudowie w latach 1927 – 1929. Kościół zwano szpitalnym od istniejącego obok przytułku dla biednych, który kiedyś określano jako szpital. Pierwszy taki przytułek w Lublińcu ufundował w 1404 roku Mikołaj Werber z Namysłowa. Kolejny, w miejsce zniszczonego, ufundował hrabia Jan Baptysta Cellary na mocy swego testamentu z 9 stycznia 1661 roku. W roku 1834 świątynię wyłączono z użytkowania ze względu na możliwość zawalenia się, a następnie rozebrano w roku 1842. Już w kolejnym roku położono kamień węgielny pod budowę nowej, murowanej świątyni. W roku 1927 komenda miejscowego garnizonu zawarła umowę z radą parafialną św. Mikołaja o dzierżawę kościółka na cele duszpasterstwa wojskowego, a także uzyskała zgodę na jego rozbudowę wg projektu inżyniera architekta Jana Biasiona z Katowic.