Historia w cmentarzach zaklęta (cz.2)

Naprzeciw wlotu ulicy Piaskowej (fragment od ulicy Biała Kolonia utwardzony w minionym okresie tzw. „trylinką”) – po zachodniej stronie ulicy Pawła Stalmacha – znajduje się pięknie utrzymany cmentarz wojskowy. Fragment północny ogrodzonego terenu i placyk przy nim to dawniejszy, założony w 1911 roku cmentarz gminy ewangelickiej, na którym pochowano do 1944 roku włącznie ponad 200 zmarłych tego wyznania oraz nieokreśloną liczbę zmarłych wyznania rzymsko – katolickiego, których władze niemieckie nie pozwoliły pochować na cmentarzu przy obecnej ulicy Plebiscytowej. Reszta terenu ogrodzonego to cmentarz wojskowy założony w 1913 roku, po ustanowieniu w dniu 1 października 1913 roku Lublińca miastem garnizonowym. Na ten cel gmina miejska przekazała na własność wojska dwie parcele o powierzchni 7072 m kw. wydzielone z lasu miejskiego. Do roku 1921 chowano na tym cmentarzu żołnierzy niemieckich, w tym poległych w początkowych dniach I wojny światowej w walce z Rosjanami.

W okresie III Powstania Śląskiego pochowano na tym cmentarzu zwłoki 18 powstańców pochodzących z terenów pozostałych pod niemiecką kontrolą. Na zbiorowej mogile postawiono w roku 1936 – w 15. rocznicę Powstania – pomnik z napisem: „Poległym Bohaterom III Powstania o Wolność Ziemi Śląskiej – Wdzięczni Rodacy – Lubliniec 1921”. Na cmentarzu tym pochowano również zmarłego dnia 1 stycznia 1924 roku Kazimierza Niegolewskiego – pierwszego starostę lublinieckiego. W wybudowanym grobowcu – pomniku pochowano również zmarłą 24 października 1927 roku małżonkę starosty – Wiktorię. We wrześniu 1939 roku spoczęło tutaj 20 żołnierzy 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty poległych w walce z Niemcami, w tym ppłk. dypl. Stanisław Wilimowski, zastępca dowódcy pułku. Zarówno pomnik ku czci poległych powstańców, jak i grobowiec małżonków Niegolewskich zburzyli hitlerowcy w 1941 roku. W styczniu 1945 roku złożono tam poległych żołnierzy niemieckich. W roku 1983 na uporządkowanym terenie cmentarza, od nowa ogrodzonym, odsłonięto dnia 1 września pomnik ku czci tych, którzy w latach 1919 – 1945 walczyli o polskość tej części Ziemi Śląskiej i jej zjednoczenie z Macierzą. Pomnik dłuta wrocławskiej rzeźbiarki doc. Łucji Skomorowskiej – Wilimowskiej składa się z dwóch podstawowych elementów – wykutych w kamieniu krzyży: Virtuti Militari i Śląskiego Krzyża Powstańczego oraz tablic (wykonanych w kolejnym roku), na których wyryto 220 nazwisk zarówno tych, którzy zostali na tym cmentarzu pochowani, jak i tych, których prochy rozsiane są po polach bitew, spopielone w krematoriach lub złożone w masowych grobach.

Przed cmentarzem na narożniku stoi drewniany krzyż. Według adnotacji w księgach zmarłych tutejszej parafii, chowano tam w czasach kontrreformacji tzw. heretyków. W tym miejscu miał prawdopodobnie zginąć w styczniu 1764 roku miejski cyrulik Jan Cebula, w czasie utarczki między grupą mieszczan a służbą właściciela lasu, którym był hrabia Franciszek Schlegenberg. Zanegował on bowiem prawo mieszczan do korzystania z otaczającego miasto lasu.

………………………………………………………………………………………….

opracowano na podstawie: Jan Fikus Senior, Spacerem przez Lubliniec, Lubliniec, 1997